تریز Triz چیست ؟
تریز TRIZ از سال 1946 توسط گنریچ آلتشولر Genrich Altshuller بر اساس نتایج حاصل از مطالعه اختراعات مختلف پایهگذاری شد.
آلتشولر “پدر روش حل مسئله TRIZ ” است در سال 1926 در تاشکند، ازبکستان متولد گردید.
به علت علاقه خاصی که به اختراع داشت، اولین اختراع خود را در سن 14 سالگی انجام داد و سپس در اداره ثبت اختراعات مشغول به کار شد.
کار او کمک به مخترعین برای ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حین کار ، گاهی به حل مسائل فنی آنان کمک میکرد .
آلتشولر در طی مطالعات خود و با بررسی بیش از 200 هزار اختراع ثبت شده، به این نتیجه رسید که یک نظریه اختراع بایستی دارای چند ویژگی اصلی از جمله موارد زیر باشد :
- شامل یک فرایند گامبهگام و نظامیافته باشد .
- بتواند از میان گسترهای از راهحلها ، مستقیما به بهترین راهحل (راهحل ایدهآل یا کامل) منجر گردد .
- دارای ویژگی تکرارپذیری باشد .
- بتواند ساختاری برای دانش ابداع ارائه نماید .
از بین این تعداد، آقای آلتشولر 4 هزار اختراع برجسته را انتخاب و برای کشف راهحلهای خلاق و ابداعی موجود، آنها را مورد بررسی دقیق و عمیق قرار داد.
براساس نتایج حاصل از این نوع مطالعات خلاقیتشناسی تحلیلی ، آلتشولر به کشف بسیار مهمی دست یافت و روش تریز TRIZ را به عنوان یک علم نوین معرفی نمود.
کلمه تریز TRIZ مخفف ” the theory of inventive problem solving ” می باشد.
البته این خلاقیت و نوآوری فوقالعاده مهم آلتشولر متاسفانه در ابتدا درک نشد و حتی وی را به سیبری تبعید نمودند و پرونده اختراع آن را ابتدا بایگانی نمودند، [نقل قول از یک وبلاگ روسی: پس از 2 سال که ارتش و به خصوص سیستم های اطلاعاتی شوروی KGB نیاز به تجهیزات نوین جاسوسی را احساس نمودند، کپی از پرونده این اختراع با مهر فوق محرمانه به اداره رده 1 در دفتر سرهنگ ارنیاکوف ارسال شد تا از آن استفاده گردد ] اما به دلیل بیتوجهی و مخالفت ها در آن زمان ، تریز نتوانست به خوبی در روسیه ایفای نقش نماید.
اما پس از جنگ سرد و با مهاجرت دانشمندان روسی به ژاپن و امریکا، دنیا با دانش تریز آشنا شده و با پی بردن به اهمیت فوقالعاده زیاد آن بلافاصله بکارگیر گرفته و در صدد رشد و توسعه آن برآمدند .
آلتشولر به عنوان مخترع فنون اختراع و پایهگذار دانش TRIZ ، یکی از اصلیترین و موثرترین بنیانگذاران علم خلاقیتشناسی و از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم محسوب میشود .
آلتشولر در سال 1998 در آمریکا از دنیا رفت.
نقش و اهمیت نظریه TRIZ شاهکار علمی آلتشولر به قدریست که از جنبهای میتواند در ردیف نظریههای علمی بزرگی مانند نظریه کوانتومی و نظریه نسبیت قرار گیرد و آلتشولر را با دانشمندان بزرگی مانند انیشتین ، پیاژه و پائولینگ همسنگ نماید .
تریز دارای 40 اصل و 39 پارامتر است که با ترکیب دوتایی از این دو عنصر، میتوان به راه حل و یا راه حل هایی بسیار مفید و کلیدی دست پیدا نمود.
اصول همان Cause و پارامترها همان Effect برای یک فرایند یا عمل هستند، که به پارامترهای عامل تخریب و یا Side Effects نیز میگویند.
روش کار با تریز :
یک اصل + یک پارامتر = راه حل خلاقانه
ایشان در این خصوص کتابی با نام Creativity as an Exact Science: The Theory of the Solution of Inventive Problems نوشته است.
چهل اصل نوآوری نظام یافته تریز (TRIZ)
اصل ۱ – جداسازی / تفکیک کردن / تقسیم کردن / افراز کردن
اصل ۲ – استخراج / حذف کردن / جداکردن / منفصل کردن / خلاصی یافتن از چیزی / برطرف کردن
اصل ۳ – کیفیت موضعی
اصل ۴ – عدم تقارن
اصل ۵ – ترکیب کردن / ادغام کردن / یکپارچه کردن /اتحاد
اصل ۶ – عمومیت دادن / جامعیت / چندکارگی / چند منظوره
اصل ۷ – تو در تو بودن / آشیانه دادن
اصل ۸ – عامل تعادل و توازن / جبران وزن
اصل ۹ – مقابله پیشاپیش / عکس العمل مقدماتی/ واکسیناسیون
اصل ۱۰ – کنش پیشاپیش / عمل قبلی / اقدامات اولیه
اصل ۱۱ – حفاظت پیشاپیش / آمادگی قبلی / راه نجات
اصل ۱۲ – هم پتانسیلی / هم سطح سازی /هم ظرفیت کردن / تقلیل تباینات و اختلافات / تساوی تلاشها وکوششها
اصل ۱۳ – معکوس کردن / متباین بودن / تقابل داشتن/ تغییر جهت دادن
اصل ۱۴ – انحنا دادن / کروی کردن
اصل ۱۵ – پویایی / انعطاف پذیری
اصل ۱۶ – عملکرد ناقص یا جزیی، بیش از حد یا مازاد / مصالحه کردن کمی کمتر یا کمی بیشتر
اصل ۱۷ – حرکت به بعدی جدید / تغییر تعداد بعدهای جسم
اصل ۱۸ – لرزش / ارتعاش مکانیکی
اصل ۱۹ – عملکرد دوره ای/ عمل تناوبی
اصل ۲۰ – تداوم کنش مفید / تداوم عملکرد مفید / تداوم کار مفید
اصل ۲۱ – حمله سریع / در رفتن / عجله کردن / پرش کردن / عملکرد زود ، تند، سریع
اصل ۲۲ – تبدیل ضرر به منفعت
اصل ۲۳ – باز خورد
اصل ۲۴ – واسطه / میانجی
اصل ۲۵ – خدمت دهی به خود / سلف سرویس
اصل ۲۶ – کپی کردن / نسخه برداری
اصل ۲۷ – جنس ارزان قیمت و کم دوام/ یکبار مصرفی
اصل ۲۸ – جایگزینی سیستم مکانیکی
اصل ۲۹ – استفاده از ساختار پنوماتیک یا هیدرو لیک / بادی و آبی
اصل ۳۰ – غشاء یا پرده های انعطاف پذیر / لایه ها یا پوسته های نازک
اصل ۳۱ – استفاده از مواد متخلخل
اصل ۳۲ – تعویض رنگ
اصل ۳۳ – همجنس و همگن کردن
اصل ۳۴ – مردود کردن و بازسازی / تولید مجدد قطعات
اصل ۳۵ – تغییر پارامتر / تغییر خواص فیزیکی و شیمیایی یک جسم
اصل ۳۶ – تغییر یا انتقال فاز
اصل ۳۷ – انبساط حرارتی
اصل ۳۸ – استفاده از اکسید کنند ه های قوی و تشدید اکسیداسیون
اصل ۳۹ – محیط بی اثر
اصل ۴۰ – مواد مرکب
در حال حاضر این روش در بسیار از شرکت های معتبر بکار گرفته میشود. تا جایی که شخصا اطلاع دارم، در سازمان های نظیر Duech Bank , Metro Bank , Nasa , Apple , P&G , Redbull ,Google استفاده می گردد.
خود نیز با این روش در شرکت ردبول آشنا شدم. ردبول بر کاربردی نمودن این روش در کسب و کار خویش سرمایه گذاری مناسب انجام داده است و با کمک یک گروه نرم افزاری در سیلیکون ولی،یک نرم افزار TRIZ چند وجهی تولید نموده است که در مورد تولید محصولات جدید، بسته بندی و کمپین های تبلیغاتی بسیار بکار گرفته میشود.
مثالی برای استفاده از روش تریز در شرکت های آمریکایی
در شرکت P&G و برای برند ژیلت، مسئله مهم این بود :
- چگونه تیغ را تیزتر کنیم، اما احتمال بریدن صورت را کاهش دهیم ؟
رسیدن به جواب از طریق TRIZ : تعداد تیغ ها را افزایش دهیم. با افزایش تعداد به چهار عدد.
احتمال بردن صورت یک چهارم شده و می توان تیغ های تیزتری نیز به کار گرفت.
متاسفانه هنوز تریز TRIZ وارد کتب دانشگاهی و حتی سیستم مشاوره مدیریت ایران نشده است. این ابزار در تمامی حوزه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، هنری، اجتماعی و حتی خانواده قادر به ارائه راه حل مفید می باشد.
البته نحوه انتخاب اصل و پارامترهای بسیار مهم می باشند ، تا به جواب مناسب دست پیدا نمایید.
تیم مشاوران مدیریت ایران در حال حاضر با تولید نرم افزار فارسی TRIZ (غیر تجاری) ، از آن برای ارائه راه کارهای خلاق و نوآورانه در حوزه مدیریت خلاقیت و نوآوری استفاده مینماید.
مطالب این سایت شامل حمایت از حق مؤلف و مترجم است و هرگونه کپی برداری بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.